Sanat Terapisinde Grup Çalışması

Sanat... Hepimizin hayatında bir şekilde yer bulan, bazen huzur veren, bazen düşündüren bir alan. Ama hiç düşündünüz mü, sanat sadece estetik bir deneyim olmanın ötesinde, aynı zamanda bir iyileşme aracı olabilir mi? İşte bu yazımda sizlere, sanatın terapi dünyasındaki güçlü yerinden bahsetmek istedim. Erasmus yolculuğumda boyalardan uzak kaldığım 2 ay geçirdim ve yakın zamanda bir grup çalışmasına liderlik ettim. Bu sebeple grupla çalışmanın ne gibi faydaları olabilir, niçin önemlidir gibi sorulara cevap vermek için bu yazıyı hazırladım. Bu konuyu ele alırken, biraz içsel yolculuğa, biraz da renklerin ve çizgilerin insan ruhuna dokunuşlarına tanıklık edeceğiz. Umarım siz de benim kadar ilham alırsınız!

Sanat terapisi, duyguları ifade etmek için kişisel bir anlatım aracı olarak sanatı kullanır ve dışsal standartlara göre değerlendirilecek estetik açıdan hoş ürünler oluşturmayı hedeflemez. Bu ifade biçimi, yalnızca sanatsal yeteneği olanlara değil, herkese açıktır. Sanat terapisiyle ilgili birçok tanım bulunmaktadır; işte terapi ortamında çalışma temeline dayanan bir tanım:

Sanat terapisi, danışanın terapiye gelmesine neden olan meseleleri ve kaygıları ifade edebileceği ve üzerinde çalışabileceği farklı sanat malzemelerinin kullanımını içerir. Terapist ve danışan, oturumun sanat sürecini ve sonucunu anlamaya yönelik bir ortaklık içindedir.

Grup ve Sanat Terapisi

Bir sanat terapisi grubu, sanatı kişisel deneyimlerin ve duygusal ifadenin bir keşfedilmesi ve aynı zamanda yöntem olarak kullanarak terapötik süreci kolaylaştırmak için tasarlanmıştır. Grubun yapısı, bireysel seanslardan farklı bir dinamik sağlar. Genellikle grubun dinamikleri, paylaşılan deneyimler ve grup desteği yoluyla birey için iyileşme sürecinde rol oynar. Sanat terapisinin, sözel grup terapilerinde Yalom’un (1985) tanımladığı iyileştirici faktörlerle birleştirilmesi, özellikle sözel terapiye uygun olmayan bireyler için terapötik etkileri artırabilir. Sanat terapisinin grup çerçevesine entegrasyonu, oturum süresinin genellikle 1,5 saat olan geleneksel sözlü terapilerden farklı olarak 2 saate çıkarılmasını önerir. Oturumların, belirli bir zaman ve mekân ile sınırlandırılması, katılımcıların sürece aktif katılımını ve temel grup kurallarına (zamanında gelme, sürece dahil olma, zarar vermeme gibi) uyumu gerektirir.

Sanat terapisi oturumları, bireylerin görsel ve sözel ifadelerini birleştirmelerine olanak tanır. Terapist, grup üyelerinin kendi çözüm yollarını keşfetmesine öncülük ederken, yalnızca grup dinamiklerinde sıkışma, sınırların ihlali ya da bir bireyin dışlanma riski oluştuğunda müdahale eder. Katılımcılar süreç içerisinde bireysel veya grup odaklı çalışma yöntemleri geliştirerek sosyal rolleri ve dinamikleri yansıtan alışkanlıklarını sergilerler. Bu, terapistin grup dinamiklerini gözlemlemesi ve grup içinde işlenmesi gereken konulara dikkat çekmesi için bir temel oluşturur. Terapistin bir diğer önemli görevi, grup çalışması sırasında üretilen görsel materyallerin güvenliğini sağlamak ve sürecin mekansal ve zamansal sınırlamalarını yönetmektir. Sanat temelli terapi grubu liderleri, sözel ve sözel olmayan teknikleri, yapılandırılmış ve yapılandırılmamış sanatsal egzersizlerle birlikte kullanır. Liderin temel rolleri arasında şunlar bulunur:

Sanatsal öz ifade ve sanatsal yanıtları teşvik etmek,
Grup üyeleri arasında etkileşimi kolaylaştırmak,
Yaratıcı ve ifade riskleri alma cesareti aşılamak ve üyelerin birbirleriyle gelişmelerine yardımcı olmak,
Üyelerin kendi imgelerini keşfetmelerini ve sahiplenmelerini desteklemek,
Üyelerin sanat terapistiyle ilişki kurmalarını sağlamak.

Kısaca sanat terapisi, bireylerin görsel ifade aracılığıyla içsel çatışmalarını keşfetmelerine, grup dinamiklerini anlamalarına ve etkileşimlerini geliştirmelerine destek olan bütüncül bir yaklaşım sunar.

Neden Grup Çalışması?

Bazı terapistler için bireysel çalışma ile grup çalışması arasında bir tercih yapılması gerekebilir; bu nedenle grup çalışmasının genel nedenlerine bakmak faydalıdır. Grup çalışmasının kullanılmasının nedenleri şu şekilde özetlenebilir:

Sosyal öğrenmenin büyük bir kısmı gruplarda gerçekleşir; bu nedenle grup çalışması, pratik yapmaya uygun bir bağlam sağlar.
Benzer ihtiyaçlara sahip kişiler birbirlerine karşılıklı destek sunabilir ve sorun çözümüne yardımcı olabilir.
Grup üyeleri, diğer üyelerden gelen geri bildirimlerden öğrenebilir.
Grup üyeleri, diğerlerinin tepkilerini gözlemleyerek yeni roller deneyebilir (rol modelleme) ve bu süreçte desteklenebilir.
Grup çalışması genellikle erken dönem aile dinamiklerini ortaya çıkarır, bu dinamikler incelenip üzerinde çalışılabilir.
Gruplar, gizli kaynakların ve yeteneklerin geliştirilmesine katalizör olabilir.
Gruplar, bireysel çalışmanın yoğunluğunu fazla bulan kişiler için daha uygun olabilir.
Gruplar, güç ve sorumluluğu paylaşarak daha demokratik bir ortam sunabilir.
Bazı terapistler grup çalışmasını bireysel çalışmadan daha tatmin edici bulabilir.
Gruplar, birden fazla kişiye aynı anda uzmanlık sunmanın ekonomik bir yolu olabilir.

Ancak, grup çalışmasının bazı dezavantajları da bulunmaktadır:

Daha fazla kişi katıldığı için gizliliği sağlamak daha zordur.
Gruplar kaynak gerektirir ve organize edilmesi zor olabilir.
Grup üyelerine bireysel dikkat daha az sağlanabilir.
Bir grup “etiketlenebilir” veya bir damga kazanabilir.
İnsanlar grup içinde daha kolay “gizlenebilir” veya sorunlardan kaçınabilir.
Bazı katılımcılar, diğerlerinin becerilerinden çekinebilir. (Brown 1992: 13–16; Lumley-Smith 2002)

Neden Sanat Kullanılmalı?

Sanat terapisinin ve kişisel sanatın değerine ilişkin genel noktaların yanı sıra, grup çalışmalarına özgü bazı özellikler de bulunmaktadır:

Sanat, herkesin katılabileceği bir etkinlik sağlar. Bu, çeşitli nedenlerle konuşmakta zorlanan grup üyeleri için faydalıdır.
Katılımı dengelemek için bir yol sunar; herkes kendi seviyesinde aynı anda katılım gösterebilir.
Sözel bir gruba kıyasla daha geniş bir insan yelpazesi dahil edilebilir.
Katılımcılar diğer üyelerin resimlerini görebilir (ve bazı gruplarda bunlar hakkında yorum yapabilir); bu, tamamen sözel bir gruba kıyasla farklı bir boyut kazandırır.
Grup içi etkileşimli sanat egzersizleri yapma imkânı vardır.
Sanat kullanımı, çok fazla materyal üretir ve bu durum genellikle grup süreçlerini ve dinamiklerini hızlandırır.

Özetle, Sanat temelli gruplar, üyelerin duygularını ifade etmelerine ve başkalarıyla ilişki kurmalarına olanak tanıyarak, ifade yeteneğine bağlı kalmamalarını sağlar. Bu gruplar, üyelerin grup içinde ve günlük yaşamlarında ifade ve kişilerarası becerilerini geliştirmelerine teşvik eder. Ayrıca, grup üyeleri, hem sanat eserlerine yönelik aldıkları geri bildirimlerden hem de grup lideri ve diğer üyelerle olan etkileşimlerinden fayda sağlar. Sanat temelli gruplar, terapistlere uygun sanatsal ve kişilerarası ifadeyi modelleme, üyelerin sanatsal ifadeler yoluyla sorunlarla başa çıkmayı öğrenmelerine ve başkalarını gözlemleyerek veya etkileşim kurarak yeni yollar keşfetmelerine yardımcı olma fırsatları sunar.

Sonuçta, grup üyeleri kendi hedeflerini belirlemeli ve bu hedeflere ulaşmanın en iyi yollarını seçmelidir. Sanat temelli gruplarda sıkça paylaşılan bazı temel hedefler şunlardır:

Sanatsal etkinliği bir öz ifade aracı olarak kullanmak,
Birbirleriyle ortak noktalarını tanımak ve sorunlarının evrensel yönlerinin farkına varmak,
Sanatsal etkinlikleri duygusal meselelerle başa çıkma ve kişilerarası çatışmaları çözme aracı olarak kullanmak,
Öz değerlerini artırmak ve öz kavramlarını değiştirmek,
Sanatsal etkinlikleri başkalarına yanıt verme ve onlara şefkat ifade etme yolu olarak kullanmak,
Sanat yapımını duyguları ve değerleri netleştirme aracı olarak kullanmak.

Kaynakça

Carr, C., Feldtkeller, B., Havsteen-Franklin, D., Huet, V., Karkou, V., & Sandford, S. (2018). East London Foundation NHS Trust ERA manual: Group arts therapies (Version 1.1). Queen Mary University of London.
Liebmann, M. (2004). Art Therapy for Groups: A Handbook of Themes and Exercises (2nd ed.). Routledge.
Malchiodi, C. A. (Ed.). (2011). Handbook of art therapy. Guilford Press.
Moon, B. L. (2016). Art-based group therapy: Theory and practice. Charles C Thomas Publisher.

Sanat terapisi, danışanın terapiye gelmesine neden olan meseleleri ve kaygıları ifade edebileceği ve üzerinde çalışabileceği farklı sanat malzemelerinin kullanımını içerir. Terapist ve danışan, oturumun sanat sürecini ve sonucunu anlamaya yönelik bir ortaklık içindedir.

Grup ve Sanat Terapisi

Sanatsal öz ifade ve sanatsal yanıtları teşvik etmek,

Grup üyeleri arasında etkileşimi kolaylaştırmak,

Yaratıcı ve ifade riskleri alma cesareti aşılamak ve üyelerin birbirleriyle gelişmelerine yardımcı olmak,

Üyelerin kendi imgelerini keşfetmelerini ve sahiplenmelerini desteklemek,

Üyelerin sanat terapistiyle ilişki kurmalarını sağlamak.

Kısaca sanat terapisi, bireylerin görsel ifade aracılığıyla içsel çatışmalarını keşfetmelerine, grup dinamiklerini anlamalarına ve etkileşimlerini geliştirmelerine destek olan bütüncül bir yaklaşım sunar.

Neden Grup Çalışması?

Bazı terapistler için bireysel çalışma ile grup çalışması arasında bir tercih yapılması gerekebilir; bu nedenle grup çalışmasının genel nedenlerine bakmak faydalıdır. Grup çalışmasının kullanılmasının nedenleri şu şekilde özetlenebilir:

Sosyal öğrenmenin büyük bir kısmı gruplarda gerçekleşir; bu nedenle grup çalışması, pratik yapmaya uygun bir bağlam sağlar.

Benzer ihtiyaçlara sahip kişiler birbirlerine karşılıklı destek sunabilir ve sorun çözümüne yardımcı olabilir.

Grup üyeleri, diğer üyelerden gelen geri bildirimlerden öğrenebilir.

Grup üyeleri, diğerlerinin tepkilerini gözlemleyerek yeni roller deneyebilir (rol modelleme) ve bu süreçte desteklenebilir.

Grup çalışması genellikle erken dönem aile dinamiklerini ortaya çıkarır, bu dinamikler incelenip üzerinde çalışılabilir.

Gruplar, gizli kaynakların ve yeteneklerin geliştirilmesine katalizör olabilir.

Gruplar, bireysel çalışmanın yoğunluğunu fazla bulan kişiler için daha uygun olabilir.

Gruplar, güç ve sorumluluğu paylaşarak daha demokratik bir ortam sunabilir.

Bazı terapistler grup çalışmasını bireysel çalışmadan daha tatmin edici bulabilir.

Gruplar, birden fazla kişiye aynı anda uzmanlık sunmanın ekonomik bir yolu olabilir.

Ancak, grup çalışmasının bazı dezavantajları da bulunmaktadır:

Daha fazla kişi katıldığı için gizliliği sağlamak daha zordur.

Gruplar kaynak gerektirir ve organize edilmesi zor olabilir.

Grup üyelerine bireysel dikkat daha az sağlanabilir.

Bir grup “etiketlenebilir” veya bir damga kazanabilir.

İnsanlar grup içinde daha kolay “gizlenebilir” veya sorunlardan kaçınabilir.

Bazı katılımcılar, diğerlerinin becerilerinden çekinebilir. (Brown 1992: 13–16; Lumley-Smith 2002)

Neden Sanat Kullanılmalı?

Sanat terapisinin ve kişisel sanatın değerine ilişkin genel noktaların yanı sıra, grup çalışmalarına özgü bazı özellikler de bulunmaktadır:

Sanat, herkesin katılabileceği bir etkinlik sağlar. Bu, çeşitli nedenlerle konuşmakta zorlanan grup üyeleri için faydalıdır.

Katılımı dengelemek için bir yol sunar; herkes kendi seviyesinde aynı anda katılım gösterebilir.

Sözel bir gruba kıyasla daha geniş bir insan yelpazesi dahil edilebilir.

Katılımcılar diğer üyelerin resimlerini görebilir (ve bazı gruplarda bunlar hakkında yorum yapabilir); bu, tamamen sözel bir gruba kıyasla farklı bir boyut kazandırır.

Grup içi etkileşimli sanat egzersizleri yapma imkânı vardır.

Sanat kullanımı, çok fazla materyal üretir ve bu durum genellikle grup süreçlerini ve dinamiklerini hızlandırır.

Sonuçta, grup üyeleri kendi hedeflerini belirlemeli ve bu hedeflere ulaşmanın en iyi yollarını seçmelidir. Sanat temelli gruplarda sıkça paylaşılan bazı temel hedefler şunlardır:

Sanatsal etkinliği bir öz ifade aracı olarak kullanmak,

Birbirleriyle ortak noktalarını tanımak ve sorunlarının evrensel yönlerinin farkına varmak,

Sanatsal etkinlikleri duygusal meselelerle başa çıkma ve kişilerarası çatışmaları çözme aracı olarak kullanmak,

Öz değerlerini artırmak ve öz kavramlarını değiştirmek,

Sanatsal etkinlikleri başkalarına yanıt verme ve onlara şefkat ifade etme yolu olarak kullanmak,

Sanat yapımını duyguları ve değerleri netleştirme aracı olarak kullanmak.

Kaynakça

Carr, C., Feldtkeller, B., Havsteen-Franklin, D., Huet, V., Karkou, V., & Sandford, S. (2018). East London Foundation NHS Trust ERA manual: Group arts therapies (Version 1.1). Queen Mary University of London.

Liebmann, M. (2004). Art Therapy for Groups: A Handbook of Themes and Exercises (2nd ed.). Routledge.

Malchiodi, C. A. (Ed.). (2011). Handbook of art therapy. Guilford Press.

Moon, B. L. (2016). Art-based group therapy: Theory and practice. Charles C Thomas Publisher.

תגובות